در پژوهش حاضر ابعاد مختلفي از تاريخ و تمدن اسلامي و تأثيرگذاري مسلمانان در پيشرفت علوم و تبادل علمي آنان با ساير ملت‌ها به تصوير كشيده شده است. و رشد علم، هنر و معماري و گسترش قلمرو فرهنگي جهان اسلام تبيين گرديده است. نويسنده سعي دارد اين حقيقت را به طور مستدل نشان دهد؛ كه مسلمانان نقش خود را در ساختن تمدن به خوبي ايفا كردند و دين خود را به بشريت و علم و دانش ايفا نمودند و جهان بشريت وامدار علم آنهاست. هدف ديگر نويسنده آن است كه با نشان دادن گوشه‌هايي از زحمات علماي گذشته، رسالت و وظايف آيندگان در قبال اين تلاش‌ها مشخص نمايد. نويسنده، معتقد است كه مسلمانان براي بازگشت به عظمت پيشين علمي و فرهنگي بايد در گام اول دارايي‌هاي تمدني خويش را بشناسند و آنگاه با ديگران به تبادل علمي و فرهنگي بپردازند. وي نخست به كلياتي درباره تمدن بشري و تمدن اسلامي و مباني جهاني بودن آن اشاره كرده و يكتاپرستي، عدالت و آزادي تعقل و انديشه را از مهم‍ترين اين مباني شمرده است. آنگاه به ابعاد علمي، هنري، صنعتي و بازرگاني تمدن اسلامي پرداخته است. و دانش در تمدن اسلامي و اهميت والاي آن در سيره و كلام معصومان(ع) را بيان كرده است. در همين زمينه وي به نهادهاي علمي و آموزشي در تمدن اسلامي مانند مساجد، مدارس، كتابخانه‌ها، بيمارستان‌ها، رصدخانه‌ها اشاره كرده و انتقال علوم مختلف به جهان اسلام در عصر طلايي تمدن اسلامي و نهضت ترجمه را منعكس نموده است. در ادامه، وي به انتقال علوم مختلف از جهان اسلام به جهان غرب اشاره كرده و نقش جنگ‌هاي صليبي در اين زمينه را برجسته نموده است. ماهيت و ابعاد هنر و نقش آن در تمدن اسلامي از مباحث بعدي كتاب است. كه در اين زمينه نيز نويسنده بناهاي زيباي مذهبي و غيرمذهبي و هنر خوشنويسي را توصيف كرده است. در بخش ديگري از كتاب شكوفايي علومي مانند طب، جغرافيا، فيزيك و صنايع در ادوار مختلف اسلامي و تبادلات بازرگاني كشورهاي اسلامي با سرزمين‌هايي مانند هند، چين، آفريقا و اروپا را توصيف شدهخ است. گستره جغرافيايي تمدن اسلامي از شبه جزيره عربستان به ساير كشورها و شكل‌گيري تمدن اسلامي در سده‌هاي اوليه پس از ظهور اسلام به ويژه در ايران از مباحث بعدي كتاب است كه در اين زمينه نيز نويسنده به شكل‌گيري تمدن اسلامي در بين النهرين و شام، شمال آفريقا (مصر، تونس، مراكش و الجزاير) و پس از به اندلس يا اسپانياي امروزي، شكل‌گيري تمدن اسلامي در آسياي صغير و بالكان (امپراطوري عثماني) و گسترش اين تمدن به كشورهايي مانند پاكستان و هند پرداخته و عوامل گسترش فرهنگ و تمدن اسلامي را برسي نموده است. نويسنده، در بخش بعدي كتاب به ظرفيت‌هاي معنوي و مادي جهان اسلام و ويژگي‌هاي دين اسلام به عنوان يك دين تمدن‍ساز و ظرفيت‌هاي غني انساني و فرهنگي آن اشاره كرده است و گستردگي جغرافيايي، منابع استراتژيك و جمعيت زياد را از امتيازات تمدن اسلامي دانسته است. در پايان روند نوسازي تمدن اسلامي و چالش‌هاي فراروي آن مانند مردم‍سالاري، حقوق زنان، دانش و فناوري، زبان و مشكلات اقتصادي بيان گرديده است.