معتزلیان شیعه‌شده عنوانی برای گروهی از معتزلیان است که عمدتاً در طول سده‌های سوم و چهارم هجری تفکر امامیان را پذیرفته و وارد فضای اندیشه‌ورزی امامیه شده‌اند. ابوعیسی ورّاق، ابن‌راوندی، ابن‌مملک، ابن‌تبان و ابن‌فسانجس از شناخته‌شده‌ترین شخصیت‌های این عرصه هستند. <span style="color:#16a085"><span style="font-size:16px">معتزلیان شیعه شده، عباس میرزایی، چ 1، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، زمستان 1397، 424 صفحه رقعی.</span></span><br />
<span style="color:#0033ff">معتزلیان شیعه‌شده عنوانی برای گروهی از معتزلیان است که عمدتاً در طول سده‌های سوم و چهارم هجری تفکر امامیان را پذیرفته و وارد فضای اندیشه‌ورزی امامیه شده‌اند. ابوعیسی ورّاق، ابن‌راوندی، ابن‌مملک، ابن‌تبان و ابن‌فسانجس از شناخته‌شده‌ترین شخصیت‌های این عرصه هستند. <br />
اینان اندیشه های مذهبی امامیه را پذیرفته و به دفاع از آموزه های کلامی امامیه در برابر جریان های کلامی مخالف، به ویژه معتزلیان، پرداختند. ابوعیسی ورّاق، ابن راوندی، ابن مملک و ابن فسانجس از چهره های برجسته معتزلیان شیعه شده هستند. <br />
در این کتاب تک تک این شخصیت ها به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.ورّاق نخست معتزلی بود، ولی در ادامه از معتزلیان جدا شد. او اندیشه‌های معتزلیان را قبول نداشت و رویکردی انتقادی نسبت به اندیشه های اعتزال داشته و نظرات آنان، به ویژه در بحث توحید را مورد خدشه قرار می‌داد.<br />
رویکرد ورّاق به کلام معتزلی و بیان پیامدها و لوازم کفرآمیز و ناصواب نظرات آنان موجب شد که معتزلیان اندیشه های ورّاق حتی در زمان اعتزالش را نیز نادرست بدانند. ورّاق بعد از جدایی از اعتزال به امامیه پیوست گرایشی که معتزلیان آن را واقعی نمی دانستند، ولی معتقد بودند که ورّاق در این مسیر خدمات شایسته‏ای به مذهب جدیدش کرده است.</span>
<div style="text-align:center"><span style="color:#0033ff"><img alt="" height="790" src="../picture/?706482/معتزلیان-شیعه-شده" width="623" /></span></div>
<span style="color:#0033ff">به نظر می رسد گرایش او به شیعه نمی‌تواند یک شبه و یا در اثر طرد معتزلیان باشد، بلکه با آشنایی و با پشتوانه معرفتی بوده است. بررسی گزارش‌های مربوط به تبارشناسی فکری ورّاق این نکته را رهنمون می سازد که در نظام فكري ورّاق مي‌توان نشانه‌هايي از وابستگي او به مدرسه كلامی اماميه در كوفه را مشاهده كرد. <br />
ابن راوندی هم از نظر برخوردهای تند معتزلیان در امتداد ورّاق است؛ البته با شدت بیشتری. جریان وی و رفتارهای معتزلیان با او را باید مانند جریان ورّاق در تعاملات و تقابلات بین مذاهبی و جریان‏های فکری همان دوره بازکاوی کرد. اتهاماتی که به ابن راوندی زده شده، به ویژه الحاد، خاستگاه معتزلی دارد. ابن راوندی بعد از پذیرش اندیشه های امامیه از سوی امامیان مورد پذیرش قرار گرفت. او در راه تثبیت اندیشه‌های شیعی کتاب هایی نگاشت و به یاری تشیع برخاست که به نظر می رسد امامیان زمانه وی برای ابن راوندی جایگاهی قائل شدند و به نظرات او توجه کردند. در دوره های بعد نیز ابن راوندی مورد توجه بزرگان امامیه بوده است. حتی در برخی از حوزه‌ها مانند بحث امامت الگوی برخی از بزرگان امامیه مانند نوبختیان بوده است. <br />
درباره تبارشناسی فکری ابن راوندی، که گویای ارتباط او با سلف امامیه است، هم باید گفت که وی نیز مانند ورّاق در چارچوب کلامی متکلمان امامیه در کوفه و به ویژه شخصیت هشام حرکت می کند. ابن راوندی بر پایه اندیشه های هشام در پی دفاع از آموزه‌های اعتقادی امامیه در برابر معتزله بود. <br />
ابن راوندي تلاش كرده منظومه اي معرفتي را تبيين كند كه بين معتزله و هشام باشد. او انديشه‌هاي هشام را با تبيين ها يا تفسيرهاي ديگر پذيرفته است. در واقع تلاش‌هاي علمي ابن راوندي ناظر به باز سازي انديشه متكلمان اماميه در كوفه است. <br />
درباره ابن مملک، ابن فسانجس و ابن تبّان گزارشات زیادی در دست نیست که به توان به روشنی نقش آنان را در تاریخ کلام امامیه بیان کرد. <br />
بررسی گزارش های مربوط به معتزلیان شیعه‌شده نشان می دهد که نمی توان ارزش گذاری یکسانی نسبت به آنها ابراز داشت و هر کدام از آن ها را باید با توجه به رویکرد علمی و اندیشه هایشان مورد ارزیابی قرار دارد. <br />
بر این اساس با نگاهی تحلیلی به مجموعه آن چه درباره معتزلیان شیعه شده گفته شد می توان آن ها را به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول ورّاق و ابن راوندی هستند که اینان هم در توحید وعدل نقطه مقابل معتزلیان و متاثر ازکلام امامیه در کوفه هستند.. <br />
دسته دوم ابن فسانجس، ابن مملک و ابن تبان که اطلاعات خاصی از اینان در دست نیست. تقریبا هیچ گزارشی که نشان دهنده تاثیر گذاری اینان در جامعه امامیه باشد وجود ندارد و همین نشانه کم اهمیت و بی تاثیری آن هاست. <br />
کلید‌واژه: ابن راوندی، ابوعیسی ورّاق، ابن فسانجس، ابن تبّان، معتزلیان‌شیعه‌شده.</span><br />
<br />
منبع:اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام
كلمات كليدي :
اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام , آثار علمی پژوهشکده فلسفه و کلام
تاریخ خبر: 1398/2/21 شنبهتعداد بازدید کل: 473 تعداد بازدید امروز: 2