احمد شاکرنژاد در یادداشتی تبیین کرد؛
شاخص‌های کلان معنویت در الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت
معنویت، یکی از ارکان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است؛ از این رو، ارزیابی تحقق معنویت و تاثیر آن در جامعه مطلوب اسلامی‌ایرانی، یکی از اهداف نخستین الگو در مرحله اجرا خواهد بود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی احمد شاکرنژاد، عضو اندیشکده معنویت الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت و استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در یادداشتی آورده است: معنویت، یکی از ارکان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است؛ از این رو، ارزیابی تحقق معنویت و تأثیر آن در جامعه مطلوب اسلامی‌ایرانی، یکی از اهداف نخستین الگو در مرحله اجرا خواهد بود.
اولین نکته‌ای که برای ارزیابی معنویت در سند الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت به ذهن می‌آید، طراحی شاخص‌های کلان برای ساخت مقیاس و سنجش معنویت اسلامی (و نه معنویت سکولار) است، تا بتوان سند الگو را پایش و به گونه‌ای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد که فرد و جامعه بتوانند در افق سند، شاخص‌ها را محقق کنند. البته گفتنی است شاید هم‌اکنون هم شاخص‌های کلانی برای سنجش معنویت وجود داشته باشد، اما از آنجاکه فهم، درک و برداشت معنویت بر اساس مفروضات و مقدورات افراد مختلف، متفاوت است، نمی‌توان انتظار داشت با شاخص‌های موجود، معنویت مطلوبِی که مد نظر سند الگو بوده است را سنجید.
از این رو، با تحلیل هشت پژوهش مکتوب -که همه آنها مدعی ارائه شاخص‌های معنویت بر اساس آموزه‌های دینی و توجه به فهم عرفی بودند- مشخص شد که این پژوهش‌ها، اولاً شاخص‌های معنویت اسلامی را فراتر از شاخص‌های انسان سالم، یا انسان معنوی در روان‌شناسی انسان گرا (که محدود به محدوده شاخص‌های فردی و عاطفه‌گرایانه است) می‌دانند و ثانیاً این شاخص‌ها را متفاوت با شاخص‌های معنویت در مکتب معنویت‌گرایی جدید دانسته‌اند و آنها را فقط در سطح فردی تعریف نمی‌کنند و سطح اجتماعی نیز برای آن قائل‌اند.
با تحلیل و تجمیع شاخص‌های مطرح‌شده در پژوهش‌های یادشده، شاخص‌های کلان چهارگانه‌ای به دست آمد که بر اساس آنها می‌توان به سنجش معنویت مد نظر سند الگو پرداخت:
۱- خدامحوری شامل: شاخص‌های خُرد ایمان، توکل، رضا، توحید، تسلیم، شفاعت، تقوا و شکرگزاری
۲- خود مراقبتی: شامل شاخص‌های خُرد آرامش و طمأنینه، حکمت، پرهیز از غرور و غفلت، خود نظارتی، تاب‌آوری و رضایت‌مندی از زندگی
۳- تعالی‌جویی: شامل شاخص‌های خُرد مسئولیت‌پذیری، استقامت، ادای تکلیف، شجاعت، شرح صدر، تقرب‌جویی، امیدواری، حق‌طلبی و ظلم‌ستیزی.
۴- نوع‌دوستی: شامل شاخص‌های خُرد محبت، عدالت، صبر، احترام به حقوق دیگران، صداقت، ایثار، یاری، سخاوت، بخشش، مدارا، تعاون و انصاف.
با توجه به شاخص‌های خرد که ذکر آن رفت، قطعاً می‌تواند در طراحی سنجه، نقش مؤثری ایفا کند.
منبع:
پژوهشکده اخلاق و معنویت
اخبار پژوهشکده اخلاق و معنویت, الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت, احمد شاکر نژاد
|