پژوهشکده اخلاق و معنویت
فقه و اخلاق اسلامی؛ مقایسه‌ای علم‌شناختی
کتاب حاضر در پی بازخوانی توصیفی و تطبیقی دانش‌های فقه و اخلاق و آگاهی از شباهت‌ها و تفاوت‌ها و تعاملات آنهاست تا بدین‌سان بستر مناسبی برای قلمروشناسی فقه و اخلاق آورد. درباره ارتباط و نسبت میان این دو دانش، چهار نظریه را می‌توان فرض کرد: 1. تنافر و ناسازگاری؛ 2. استقلال و تمایز؛ 3. اتحاد؛ 4. پیوند و وابستگی. فرضیه نویسنده آن است که فقه و اخلاق دو حوزه مستقل از یکدیگرند و گفتمان هر یک متمایز با گفتمان دیگری است؛ هرچند تشابهات و تعاملات فراوانی با هم دارند.
فقه و اخلاق اسلامی؛ مقایسه‌ای علم‌شناختی
احمدپور، مهدی؛ فقه و اخلاق اسلامی، مقایسه‌ای علم‌شناختی؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده اخلاق ومعنویت؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بهار 1392، 208ص رقمی.
***
علم اخلاق به بیان احکام ارزشی ملکات و افعال اختیاری انسان می‌پردازد و طریق دستیابی به این ارزش‌ها را بیان می‌کند و شامل سه حوزة اخلاق منش، اخلاق عمل/ کاربردی و تربیت اخلاقی است. منطقه اشتراک فقه و اخلاق، حوزه اخلاق عمل/ کاربردی است؛ زیرا فقه کنونی درباره اوصاف و ملکات و تربیت انسان سخن ویژه‌ای ندارد و به بیان احکام مکلف اکتفا کرده است. اخلاق نیز احکامی را برای رفتار انسان عرضه داشته است. در این نقطه مشترک است که از تمایز فقه و اخلاق و نسبت میان این دو پرسش می‌شود. برای یافتن پاسخ مناسب، باید فقه و اخلاق به‌عنوان دانش‌های رفتاری تعریف دقیقی شوند.
کتاب حاضر در پی بازخوانی توصیفی و تطبیقی دانش‌های فقه و اخلاق و آگاهی از شباهت‌ها و تفاوت‌ها و تعاملات آنهاست تا بدین‌سان بستر مناسبی برای قلمروشناسی فقه و اخلاق آورد. درباره ارتباط و نسبت میان این دو دانش، چهار نظریه را می‌توان فرض کرد:
1. تنافر و ناسازگاری؛ 2. استقلال و تمایز؛ 3. اتحاد؛ 4. پیوند و وابستگی. فرضیه نویسنده آن است که فقه و اخلاق دو حوزه مستقل از یکدیگرند و گفتمان هر یک متمایز با گفتمان دیگری است؛ هرچند تشابهات و تعاملات فراوانی با هم دارند.
دستمایه اصلی این پژوهش عمدتاً محض و بررسی مکتوبات اصولی، فقهی، اخلاقی و در مواردی کلامی بوده و مستندنویسی و رجوع به منابع معتبر و دست اول مدّ نظر نویسنده قرار داشته است. علاوه بر این، مراجعه به پیشینه این تحقیق و مطالعاتی که تاکنون انجام گرفته و مستقیم یا غیرمستقیم بدان پرداخته‌شده، چه در قالب کتاب و چه در قالب مقاله و پایان‌نامه، در دستور کار قرار داشته است.
نویسنده معتقد است برای اظهار نظر درباره این مسئله مهم که مسائل مورد ابتلای افراد جامعه اسلامی با چه ملاکی، فقهی و با چه ملاکی، اخلاقی است و برای تشخیص قلمرو و تمییز میان پژوهش‌های فقهی و اخلاقی چه معیار‌هایی باید مورد توجه قرار بگیرد، از گفتمان نجات و کمال سخن به میان آورده است. به اعتقاد وی، پاسخ این مسئله بستگی به این دارد که نجات و کمال را دو لفظ با مفهوم واحد بدانیم یا قائل به تمایز باشیم. به اعتقاد نویسنده، گفتمان نجات و کمال دو لفظ‌اند که در مفهوم و مصداق به یک معنا اشاره دارند و این فرض مقبول‌تر است و بر این اساس، رابطه فقه و اخلاق، رابطه‌ای طولی است. البته احتمالات دیگری را هم مطرح می‌سازد؛ مانند آنکه اخلاق را دانشی آلی در نظر بگیریم که در کنار علوم دیگر، در خدمت اجتهاد مطلوب قرار گیرد و فقیه را در شناخت کامل‌تر از موضوع و کشف صحیح احکام شرعی یاری دهد.
تاریخ بروز رسانی 14 اسفند ماه 1398
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/books/397-D981D982D987-D988-D8A7D8AED984D8A7D982-D8A7D8B3D984D8A7D985DB8C
حجت الاسلام مهدی احمدپور, معرفی آثار, آثار علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت
|