پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی /نظم معنوی اربعین؛ فراتر از نظم هابزی و اخلاقی

حجت‌الاسلام بابایی مطرح کرد: نظم معنوی اربعین؛ فراتر از نظم هابزی و اخلاقی رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با برشمردن سه نوع نظم اخلاقی، قانونی هابزی و معنوی، گفت: نظم معنوی اربعین، فراتر از نظم هابزی و اخلاقی است که باید آن را در سطح جهان مدل‌سازی کنیم. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ) به نقل از خبرگزاری ایکنا حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله بابایی، رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ارتباط اربعین و تمدن اسلامی، با اشاره به چالش‌های میان مدرنیته و سنت، گفت: گاهی می‌خواهیم چالش‌های سنت را با مدرنیته و گاهی چالش‌های مدرنیته را با سنت، حل کنیم؛ یعنی قصد داریم با فعال‌کردن ظرفیت‌های موجود در سنت، مشکلات و مسائل انسان معاصر را حل و فصل کنیم.
وی افزود: وقتی سخن در مورد اربعین در میان است از جنس دوم است، زیرا اربعین پدیده‌ای کاملاً سنتی، بومی و اسلامی است و ما می‌خواهیم از ظرفیت‌های اربعین برای حل و فصل مسائل انسان مدرن اعم از غربی و غیرغربی و فرد مسلمانی که نوعی مدرنیته را تجربه کرده و دارای چالش‌های جدید شده، بهره ببریم.
بابایی تصریح کرد: با این مقدمه وقتی از رابطه میان اربعین و تمدن صحبت می‌کنیم شاید بیش از ده _ بیست مورد بتوانیم نقطه عزیمتی را برای این بحث در نظر بگیریم و پاسخ‌های مختلفی را در این عرصه داشته باشیم، ولی بنده به یک نکته کلیدی اشاره می‌کنم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه تمدن شاخصه‌های مختلفی دارد، اظهار کرد: تمدن یک امر فراخ است، همیشه امر علمی و در حقیقت قابل خوانش علمی است و یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها که به خصوص پرداختن به آن برای امروز دنیای اسلام هم ضرورت دارد، بحث نظم است.
وی افزود: نظم از شاخصه‌های مهم در تمدن است و اگر با سنجش این شاخصه به تحلیل اربعین بپردازیم جای این سؤال وجود دارد که آیا اربعین می‌تواند آورده‌ای برای تأمین نظم امت اسلام در جهان امروز داشته باشد یا خیر؟ اگر این سؤال برجسته شود و مورد بحث قرار گیرد، پاسخ‌های متفاوتی خواهیم یافت؛ به نظر بنده در ادبیات جامعه‌شناختی سه نوع نظم داریم که جامعه‌شناسان مدرن به دو گونه آن می‌پردازند.
نظم هابزی
مدیر پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در توضیح این سه نوع نظم ادامه داد: یکی نظم قانونی است که براساس نظارت پلیس و قانون و مجازات و جریمه و ... اجرا و مفاد آن تأمین می‌شود و اگر این عوامل نظم‌دهنده نباشد از آن خبری نیست. این نظم مبتنی بر انسان‌شناختی هابزی است؛ یعنی چون انسان نسبت به دیگران نگاه بدبینانه و گرگ صفتی دارد برای اینکه مناسبات اجتماعی مختل نشود باید قانونی باشد تا افراد را از تعدی به حقوق دیگران باز دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: نظم دیگر نظم اخلاقی است که بر نگاه خوشبینانه به دیگران مبتنی است؛ براین اساس انسا‌ن‌ها می‌توانند به دیگران اعتماد کرده و به نظم جامعه انسانی خوشبین باشند ولو اینکه نظم مبتنی بر قانون هم نیست؛ در این نوع، انسان می‌تواند به کرامت انسانی دیگران حرمت بگذارد.
نظم اربعین، نظم معنوی است
بابایی با بیان اینکه نظم نوع سوم، نظم معنوی است، اضافه کرد: در این نظم، قانون در میان نیست ولی چون انسان‌ها نسبت به یک موضوع و شخص معنوی، علقه و ایمان و عشق و محبت مشترک دارند، این عشق من و شمای مؤمن و عاشق و زائر، رابطه فیمابین را شکل داده و ما را از تعدی به حقوق و حریم همدیگر باز می‌دارد.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نظم اربعین بیش از آن که نظم قانونی و یا صرفاً اخلاقی باشد نظم معنوی است چون همه زوّار در زیارت و قبله مشترک هستند، این اشتراک در علقه و ایمان میان آنان را نظم می‌دهد و از اختلالات اجتماعی می‌رهاند؛ به نظر بنده جا دارد که ما در مور نظم معنوی رساله‌ها و پایان‌نامه‌های متعدد دکتری نوشته و چیستی آن را تحلیل کنیم.
بابایی بیان کرد: در همین جا رابطه اربعین و تمدن را هم می‌توانیم مورد بحث قرار دهیم، یکی از آورده‌های تمدنی اربعین همین نظم معنوی است که باید بتوانیم آن را در سطح جهانی، مدل‌سازی و الگو و آن را در مواجهه با بحران‌های اجتماعی فعال کنیم. این نظم می‌تواند فرایند تمدنی در جهان اسلام را شدت ببخشد و جوامع اسلامی را از تنش‌ها و بی‌نظمی‌ها و اختلالات موجود اجتماعی کم کند.
بابایی با بیان اینکه هرچند مسائل رفاهی و سیاسیِ پیاده‌روی اهمیت زیادی دارد ولی نباید عاملی برای غفلت ما از کارکردهای فرهنکی و به خصوص ابعاد معنوی آن از جمله نظم معنوی شود، اضافه کرد: ما با استفاده از ظرفیت‌های اربعین می‌توانیم نوعی رنسانس فرهنگی و اجتماعی در دنیای اسلام ایجاد کنیم.
آفات سطحی‌نگری برای مناسک اربعین
وی تاکید کرد: البته اگر صرفاً دچار سطحی‌نگری و ظاهربینی باشیم در این صورت اعجاز اربعین در بعد فرهنگی و معنوی را به حاشیه می‌بریم. از این رو نقش نخبگان و اساتید حوزه و دانشگاه در این عرصه بسیار مهم است و نباید با تلقی حرکتی عوامانه از پیاده‌روی اربعین از تحلیل و ابعاد آن و ظرفیت‌سازی‌های نظری و عملی برای ارائه الگوی جهان اسلامی و حتی بین‌المللی غفلت شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که در سال جاری اربعین با بحث کرونا مصادف شده چگونه می‌توانیم بعد تمدنی اربعین را تقویت کنیم؟ افزود: در شرایط جدید طراحی‌ها و برنامه‌های مختلفی از سوی متولیان امر صورت گرفته است؛ اساساً فرهنگ موکب‌داری و از خودگذشتگی و دستگیری از دیگران موضوعاتی هستند که در این ایام هم می‌تواند ادامه داشته باشد. از طرف دیگر روضه‌ها و زیارت اربعین در فضای مجازی و در سطوح خانوادگی و در منازل هم برگزار می‌شود که برخی موارد در محرم هم تجربه شد.
وی افزود: اگر بتوانیم به لحاظ تئوریک و هم عملی به خصوص با داخل کردن اندیشمندان بین‌المللی و با استفاده از ظرفیت فضای مجازی، نظم معنوی را توسعه دهیم و تبیین دقیق‌تری از آن داشته باشیم، می‌توانیم نسبت به مسائل جامعه اسلامی و جامعه خودمان قدم‌های مؤثرتری را برداریم.

منبع: خبرگزاری ایکنا

حجت الاسلام دکتر حبیب الله بابایی, اخبار پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی


امتیاز دهی

مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب

مطالب مرتبط

میزگرد «بررسی ابتکار آفریقای جنوبی در محاکمه اسرائیل در دادگاه بین المللی لاهه و تبعات آن برای تل آویو» برگزار شد

شرط مرد بودن برای مرجع تقلید شدن از کجا آمده است؟

چرا نهاد علم در ایران فاقد مسئله است؟

بررسی تحلیلی آرایش رسانه ها در جنگ غزه

دیپلماسی علمی ما تقریبا تعطیل است

نیاز جامعه کنونی به سیره امام رضا(ع) در گفت‌وگو

سه شرط امام رضا(ع) برای نقش‌آفرینی حاکمان در تحقق عدالت اجتماعی

عدالت مبنای قرآنی شناسایی حق صلح برای همه بشریت است

دیدگاه علامه طباطبایی درباره نقش اجتماع در تأمین عدالت

رعایت عفاف ارتباط مستقیمی با شرایط فرهنگی جامعه دارد

پربازدید ترین مطالب

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.

[Part_Lang]

[Control]	تعداد بازديد اين صفحه: 130