اصول فقه
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی معرفی شش هزار اصطلاح در فرهنگ‌نامه اصول فقه اشاره: فرهنگ نامه علوم اسلامی ، کلان پروژه ای است که برای مستندسازی اصطلاحات علوم اسلامی در سال های گذشته آغاز شده و بخش هایی از آن نیز به فرجام رسیده است. فرهنگ نامه اصول فقه شامل اصطلاحات معرفتی که حتی‌المقدور قواعد فارسی در انتخاب آنها رعایت شده، به همت مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی تدوین شده است. به همین منظور مصاحبه ای با حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد هادی یعقوب نژاد، رئیس مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، انجام داده ایم که بخشی از آن در ادامه می آید:

لطفا به عنوان آغاز، نمای کلی از فرهنگنامه اصول فقه را ترسیم و بیان کنید:
فرهنگ نامه علوم اسلامی ، کلان پروژه ای است که برای مستندسازی اصطلاحات علوم اسلامی در سال های گذشته آغاز شده و بخش هایی از آن نیز به فرجام رسیده است."فرهنگ نامه اصول فقه" که از سوی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تدوین شده است، در بردارندۀ اصطلاحاتى است که در حوزه معرفتى اصول فقه متداول است و یا در ذخیره و بازیابى اطلاعات آن دانش به عنوان کلید واژه به کار می ‏آید و مدخل ورود به بخشى از متن منابع و فرازهاى خاص آن مى‏باشد.

دامنه مباحث  این فرهنگنامه به چه صورت است ؟
فرهنگ نامه اصول فقه، صرفاً مجموعه ‏اى از تعاریف واژگانى و اصطلاحى نیست، بلکه شامل اشاره ‏هاى تاریخى، فقهى و بیان دیدگاه‏هایى از صاحب نظران و ارجاعات لازم و... نیز مى ‏باشد.

از آن جا که این فرهنگ نامه، تخصّصى است، به هیچ وجه اصطلاحات عام و متداول خارج از محدوده علم اصول فقه گرد آورى نشده است و مواردى که به برخى حوزه‏ هاى وابسته پرداخته است، به لحاظ تخصّصى بودن و تبعیّت از منابع و مآخذى است که در حوزه اصول فقه این نوع واژگان را وارد کرده و از آن‏ها بحث‏هاى پر دامنه‏اى را ارائه نموده ‏اند. و خوف آن مى‏ رفت که اگر آن واژگان از محدوده کار خارج شود، گزارش دهى کامل و درستى از زوایاى مباحث اصول فقه و وابسته ‏هاى به آن، صورت نگیرد.

از این رو ناگزیر بعضى مباحث تاریخى، تفسیرى و نقل اقوال.... نیز وارد شده است زیرا موضوعات متنازع فیه، تعاریف متخالف و مسائل حل ناشده‏اى وجود دارد که مسئولیت اصطلاح نامه‏ ها و فرهنگ‏نامه‏ ها گزارش از وضع آن‏ها نیز هست، هر چند در کنار آن، داده‏ هاى قطعى و ثابتى نیز به دست مى‏ دهد و مجموعه ه‏اى در هم پیوسته و در عین حال  منسجم و هماهنگ را سامان مى ‏بخشد.

توجه تدوین کنندگان این اثر علمی نسبت به صیانت از زبان فارسی چگونه بوده است ؟
این مجموعه از بررسى حدود 200 عنوان منبع و مدرک اصول فقه فراهم آمده است (هر چند به همه آنها استناد نشده) و به نثر فارسى نگارش شده است ، منظور از فارسى استفاده شده در این اثر علمی ، فارسى و عربى توأم است، زیرا غالباً اصطلاحات علوم و معارف اسلامى به زبان عربى است، و به همان صورت اصلى سال‏ها بلکه قرن‏هاست که در فرهنگ جهان اسلام و ایران رواج دارد.

تلاش تدوین کنندگان بر این بوده است که در انتخاب اصطلاحات حتى الامکان رعایت قواعد فارسى را بنمایند، ولى از آنجا که زبان عربى، زبان رایج، علمى و اصطلاحى اسلام است و گزارش دادن از آن نیز مبتنى است بر محافظت بر مصطلحات همان زبان، مشاهده مى ‏نمائید که آنچه نمود بیشتر و جلوه فراترى دارد، عربى بودن واژگان است که در فارسى هم متداول و رایج باشند.

مهمترین ویژگیهای این اثر را بیان کنید؟
این اثر علمى داراى شاخصه ‏هایى است که به اختصار مى ‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

1 - شناسایى 6193 اصطلاح اصولى (شیعه و سنى) و گزینش 3063 مدخل از میان آنان و ارجاع 2870 اصطلاح به آنها با استفاده از سیستم ارجاع مترادف و شبه مترادف و در مواردى ارجاع خاص به عام ؛
2 ـ تبیین مفهوم هر اصطلاح در ذیل مدخل‏هاى پذیرفته شده با بهره ‏گیرى از منابع معتبر در دست رس؛ و استفاده از ارجاع  مناسب در موارد لازم؛

3 ـ بیان سیر تاریخى پیدایش و به کارگیرى برخى اصطلاحات؛

4 ـ استفاده فراگیر از منابع شیعه و اهل سنت؛

5 ـ پرهیز از تکرار مطالب مشابه با بهره ‏گیرى از روش ارجاع به مباحث و مستندهاى همانند؛

6 ـ کوشش در ارائه مطالب پیچیده‏ ى اصولى در قالب الفاظى روان و رعایت ایجاز و پرهیز از مطالب حشو و زاید؛ با گستردگى و تنوع مطالب ارائه شده؛

7 ـ آوردن نام بعضى از صاحب نظران و دیدگاه‏هاى‏شان در همان موضوع؛

8 ـ استفاده از مثال‏هاى رایج و گوش آشنا؛

9 ـ آوردن آدرس کامل منابع در پایان هر مستند؛ با فونت متفاوت از متن، به منظور مراجعه محققان در صورت نیاز؛

10 ـ پرهیز از علائم و قرار دادهاى ویژه و استفاده از علایم متعارف از قبیل ارجاع به برخى از مستندها، به منظور آگاهى بیشتر محققان، با استفاده از نماد معروف «ر. ک» و «نیز ر.ک»؛

11 ـ تنظیم ساختار شکلى فرهنگ‏نامه بر اساس الفبایى حرف به حرف؛ که این نظام الفبایى با بخش ترسیمى (درختى) اصطلاح‏نامه اصول فقه نیز تکمیل مى ‏شود به گونه‏اى که پس از مراجعه به آن، نقشه‏اى از طرح کلى اصطلاحات و موضوعات مرتبط ارائه شده تا پژوهشگران دامنه بررسى خود را در هر رده‏اى از رده‏هاى اصول فقه پیگیرى نمایند.

12  - استناد مطالب به 160 منبع و مأخذ اصول فقه - از شیعه و سنى.

رابطه اصطلاحنامه با فرهنگنامه در این اثر چگونه است ؟
این فرهنگ نامه تخصصی، مبتنی بر منطق نظام‌یافته اصطلاح‌نامه علوم اسلامی است که برای اولین بار در جهان اسلام توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی تدوین و منتشر شده است.

با تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.

قابل ذکر است "فرهنگنامه اصول فقه" به عنوان یکی از آثار برگزیده سیزدهمین دوره جایزه کتاب فصل در نخستین سال انتشار (1389) شناخته شد. همچنین در دومین همایش ملی ارتقای کیفیت آثار، محصولات و فعالیت های فرهنگی – 1392 نیز شایسته تقدیر گردید.

این کتاب برای اولین بار در بیست و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب عرضه و مورد استقبال پژوهشگران قرار گرفت، به طوری که در روزهای اول، تمام نسخه هایش به فروش رسید . این اثر تاکنون به چاپ چهارم رسیده است که در حیطه کتب مرجع تخصصی در خور توجه است.

تصویر مربوط به عنایت ویژه مقام معظم رهبری به این کتاب است.

کد77

منبع: سایت مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
کلمات کليدي
گفتگوی علمی
 
امتیاز دهی
 
 

[Part_Lang]
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 7244
Guest (PortalGuest)

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت : شرکت سیگما